Prawo budowlane wprowadza szczególne wymagania dla kwalifikacji i doświadczenia zawodowego osób pełniących funkcje kierownika budowy i inspektora nadzoru, znajdujące wyraz w obowiązku legitymowania się formalnym (urzędowym) potwierdzeniem tych kwalifikacji i uzyskania publicznoprawnego uprawnienia do wykonywania takiej działalności zawodowej (art. 12 i 12a ustawy). Przy uwzględnieniu zatem tych wymogów zawodowych konstruować należy wzorzec staranności zawodowej wymagany na podstawie art. 355 § 2 k.c. przez stronę umowy na podstawie której świadczyć miał usługi w ramach swojej działalności zawodowej. Zachowanie wymaganego poziomu staranności musi być zatem oceniane przez pryzmat szczególnych kwalifikacji zawodowych formalnie potwierdzonych przez decyzję nadającą uprawnienia budowlane w rozumieniu ustawy. Obowiązkami tymi są między innymi:
Zgodnie z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. W przypadku, gdy strony - w zakresie przysługującej im swobody kontraktowej - nie uregulowały wzajemnych praw i obowiązków inaczej - zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy. Zgodnie z art. 18 Prawa budowlanego. Inwestor nie może wykonywać samodzielnie czynności wymagających odpowiednich kwalifikacji zawodowych, jeśli ich nie posiada (tj. uprawnień do pełnienia samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie.
Strony umów o powierzenie pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, nie mogą w sposób ważny i wiążący – skutkujący ograniczeniem czy wyłączeniem odpowiedzialności kierownika budowy i inspektora nadzoru – ustalić treści łączącego ich stosunku prawnego z naruszeniem przepisów prawa budowlanego. Przyjęcie, że wobec zgodnej woli stron umowy, kierownik budowy i inspektor nadzoru nie ponoszą odpowiedzialności cywilnej w przypadku ich działania zgodnie z instrukcjami i życzeniami inwestorów prowadziłyby do ich całkowitego uwolnienia z odpowiedzialności za samowole budowlane, wypadki na placu budowy czy nieprzestrzeganie przepisów BHP a tym samym wypaczyłoby istnienie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie i stanowi nieprawidłową wykładnię Art. 750, 737, 56 kodeksu cywilnego oraz art. 22 i art. 25 prawa budowlanego. Prawidłowe wykonanie obowiązków kierownika budowy przez pozwanych ma uchronić inwestora przed wadliwym wykonywaniem robót przez wykonawcę ale także przed potencjalnymi, niewłaściwymi decyzjami samych inwestorów.
Obowiązkiem inspektora nadzoru jest w szczególności zainteresowanie się robotami budowlanymi ulegającymi zakryciu lub zaniknięciu i odpowiednie dokonywanie ich sprawdzenia. Roboty takie podlegają odrębnym odbiorom, w których inspektor powinien uczestniczyć. Protokoły tych odbiorów stanowią dokumentację budowy w rozumieniu art. 3 pkt 13 ustawy. Czynności inspektora nadzoru inwestorskiego powinny być wykonywane z należytą starannością. W sytuacji natomiast, gdy inspektor nie wykonuje bądź nienależycie wykonuje swoje obowiązki umowne, a wskutek tego inwestor poniesie szkodę, będzie ponosił za to, zgodnie z art. 471 k.c., odpowiedzialność odszkodowawczą (kontraktową), bądź odpowiedzialność opisaną w art. 415 k.c. (deliktową).
Kierownik budowy zaś pełni funkcję organizatorsko-kierowniczą, związaną z procesem budowlanym już od przejęcia od inwestora i odpowiedniego zabezpieczenia terenu budowy, aż do zakończenia faktycznego budowy i przygotowania jej do prawnego zakończenia. Obowiązki kierownika budowy, szczególnie istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, to zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 22 pkt 3 ustawy – Prawo budowlane) oraz zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru (art. 22 pkt 7 ww. ustawy). Kierownik budowy nie może uchylić się od tych obowiązków, wskazując, że odpowiedzialnym za ewentualne uchybienia w tym zakresie jest inwestor.
Kierownik budowy, jako pełniący samodzielnie funkcję budowlaną, ma kompetencje i powinność nakazania zmiany sposobu wykonywania robót jeśli stwierdzi, że wykonujący je podmiot działa niezgodnie z projektem lub narusza właściwe przepisy, a także odmowy wykonania decyzji inwestora jeśli prowadzą one do sprzeczności procesu budowlanego z wzorcem wymaganym przez prawo budowlane. Kierownik budowy nie jest więc w procesie budowlanym podmiotem wyłącznie wykonującym polecenia inwestora. Należy mieć więc na względzie to, że celem regulacji jest minimalizacja ryzyka wypadku (katastrofy budowalnej), jakie wiąże się zarówno z samym prowadzeniem prac budowlanych (z uwagi na ich istotę i złożoność) jak i (następnie) eksploatacją wadliwe wzniesionych obiektów budowlanych. Stąd także wyprowadzać należy wymóg zachowania szczególnej zawodowej (profesjonalnej) staranności przy pełnieniu samodzielnej funkcji budowlanej. Zachowanie wymaganego poziomu staranności musi być zatem oceniane przez pryzmat szczególnych kwalifikacji zawodowych formalnie potwierdzonych przez decyzję nadającą uprawnienia budowlane w rozumieniu ustawy.
Bibliografia:
Wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 18 marca 2020 r., sygn. akt: I ACa 652/19
Wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 6 maja 2022 r., sygn. akt: I Aga 277/21
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 8 lipca 1998 r., sygn. akt: IV SA 1429/96